چرا برخی افراد از چیزهای غیرمنطقی می‌ترسند؟

ترس احساسی طبیعی است که ما را در برابر خطرات واقعی محافظت می‌کند، اما گاهی اوقات این ترس‌ها منطقی نیستند. بعضی افراد از تاریکی، برخی از دلقک‌ها و برخی دیگر حتی از چیزهایی مثل سوراخ‌های کوچک یا صدای باد می‌ترسند. 

این ترس‌های غیرمنطقی، که به آن‌ها فوبیا گفته می‌شود، می‌توانند تأثیرات زیادی بر زندگی فرد بگذارند. اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ چرا مغز ما در برابر چیزهایی که بی‌خطر هستند، واکنش ترس نشان می‌دهد؟ در این مقاله به دلایل این ترس‌های غیرمنطقی و روش‌های مقابله با آن‌ها می‌پردازیم.

 

ترس‌های غیرمنطقی چیست؟

تعریف ترس غیرمنطقی

ترس غیرمنطقی یا فوبیا، نوعی اضطراب شدید و بی‌دلیل نسبت به چیزی است که در واقع خطرناک نیست. از منظر کلینیک مشاوره روانشناسی این ترس می‌تواند آن‌قدر قوی باشد که فرد از مواجهه با آن موقعیت یا شیء خاص به شدت اجتناب کند.

تفاوت بین ترس منطقی و غیرمنطقی

• ترس منطقی: اگر در جنگل با یک خرس مواجه شوید و احساس ترس کنید، این یک واکنش طبیعی است، زیرا احتمال آسیب وجود دارد.
• ترس غیرمنطقی: اگر از یک پروانه بترسید و از آن فرار کنید، این ترس غیرمنطقی محسوب می‌شود، زیرا پروانه هیچ خطری برای شما ندارد.

چرا برخی افراد از چیزهای غیرمنطقی می‌ترسند؟

نقش مغز در ایجاد ترس‌های غیرمنطقی

بخش کوچکی از مغز به نام “آمیگدالا” مسئول پردازش احساسات و واکنش به ترس است. مشاور روانشناس می گوید در برخی افراد، آمیگدالا بیش‌فعال است و باعث می‌شود که بدن نسبت به محرک‌های بی‌خطر، واکنش شدید نشان دهد.

تجربیات گذشته و تأثیر آن‌ها بر ترس‌ها

اگر فردی در کودکی تجربه ناخوشایندی با یک حیوان یا موقعیت خاص داشته باشد، احتمال دارد که این تجربه در ذهن او ثبت شود و در بزرگسالی به‌عنوان یک ترس غیرمنطقی ظاهر شود. برای مثال، فردی که در کودکی توسط یک سگ ترسانده شده باشد، ممکن است در بزرگسالی از تمام سگ‌ها بترسد، حتی اگر بداند که آن‌ها بی‌خطر هستند.

تأثیرات فرهنگی و اجتماعی

گاهی اوقات ترس‌ها به دلیل باورهای فرهنگی و اجتماعی شکل می‌گیرند. برای مثال، برخی فرهنگ‌ها ارواح یا موجودات ماورایی را بسیار برجسته می‌کنند، بنابراین ممکن است افراد در آن جوامع بیشتر از تاریکی یا مکان‌های متروک بترسند.

ژنتیک و نقش وراثت در ترس‌ها

مطالعات کلینیک مشاوره نشان داده‌اند که برخی ترس‌ها می‌توانند ژنتیکی باشند. اگر والدین فردی دچار فوبیا باشند، احتمال دارد که او نیز چنین ترس‌هایی را تجربه کند.

 

شایع‌ترین ترس‌های غیرمنطقی در بین افراد

ترس از تاریکی

بسیاری از کودکان و حتی برخی بزرگسالان از تاریکی می‌ترسند. این ترس اغلب به دلیل نداشتن اطلاعات کافی در مورد محیط اطراف و ترس از ناشناخته‌ها ایجاد می‌شود.

ترس از ارتفاع

ترس از ارتفاع (آکروفوبیا) یک فوبیای شایع است که باعث می‌شود افراد از ایستادن در مکان‌های بلند یا حتی نگاه کردن از ارتفاع زیاد وحشت کنند.

ترس از سوراخ‌های کوچک (تریپوفوبیا)

از منظر کلینیک مشاوره تریپوفوبیا ترس از الگوهای سوراخ‌های کوچک است. برخی افراد هنگام دیدن سطوحی مانند کندوی زنبور یا اسفنج احساس ناراحتی شدید می‌کنند.

ترس از حیوانات بی‌خطر

افرادی که از گربه‌ها، پروانه‌ها یا حتی ماهی‌های قرمز می‌ترسند، دچار ترس غیرمنطقی هستند. این ترس معمولاً ناشی از تجربه‌ای ناخوشایند یا باورهای غلط است.

چگونه می‌توان با ترس‌های غیرمنطقی مقابله کرد؟

شناخت و درک ترس

اولین قدم برای غلبه بر ترس، شناخت آن است. باید درک کنیم که ترس ما منطقی نیست و در واقع، هیچ خطری ما را تهدید نمی‌کند.

 

تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیتیشن

مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش اضطراب و کنترل ترس کمک کنند. مشاور روانشناس تاکید دارد این تکنیک‌ها باعث می‌شوند که فرد هنگام مواجهه با ترس، آرام‌تر باقی بماند.

مواجهه‌درمانی (Exposure Therapy)

یکی از مؤثرترین روش‌های درمان ترس‌های غیرمنطقی، مواجهه‌درمانی است. در این روش، فرد به‌تدریج با چیزی که از آن می‌ترسد مواجه می‌شود تا مغز او به آن عادت کند. برای مثال، کسی که از دلقک‌ها می‌ترسد، ابتدا عکس‌های دلقک را نگاه می‌کند، سپس از دور به یک دلقک نگاه می‌کند و در نهایت، در یک محیط واقعی با آن مواجه می‌شود.

کمک گرفتن از روان‌شناس

اگر ترس‌های غیرمنطقی زندگی فرد را مختل کرده‌اند، مراجعه به روان‌شناس یا متخصص سلامت روان می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. روش‌هایی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) می‌توانند به فرد کمک کنند تا ترس‌های خود را کنترل کند.

چرا ترس‌های غیرمنطقی گاهی با خجالت همراه هستند؟

یکی از مشکلاتی که افراد دارای فوبیا تجربه می‌کنند، احساس خجالت از ترس‌شان است. چون جامعه اغلب ترس از چیزهای بی‌ضرر را غیرمنطقی و حتی مسخره می‌داند، افراد ترجیح می‌دهند درباره آن سکوت کنند. برای مثال، کسی که از بادکنک یا صدای جاروبرقی می‌ترسد، احتمال دارد این ترس را از دیگران پنهان کند. اما این خجالت تنها باعث انزوای بیشتر و تشدید اضطراب می‌شود. پذیرش ترس و صحبت کردن درباره آن با افراد مطمئن یا متخصص، گامی مهم برای رهایی از فشار روانی ناشی از آن است.

ترس غیرمنطقی در کودکان؛ طبیعی یا نگران‌کننده؟

کودکان به‌صورت طبیعی در مراحل رشد با انواع ترس‌های غیرمنطقی مواجه می‌شوند. ترس از هیولا، تاریکی، یا جدا شدن از والدین در سنین پایین کاملاً طبیعی است و اغلب بدون نیاز به مداخله درمانی، با بزرگ شدن کودک از بین می‌رود. با این حال، اگر این ترس‌ها مانع از فعالیت‌های روزمره کودک شوند یا با گذشت زمان شدیدتر شوند، بهتر است والدین با روان‌شناس کودک مشورت کنند. بازی‌درمانی و داستان‌درمانی ابزارهای بسیار مفیدی برای کمک به کودکان در مدیریت ترس‌هایشان هستند.

نقش رسانه‌ها در شکل‌گیری ترس‌های غیرمنطقی

فیلم‌ها، سریال‌ها و حتی شبکه‌های اجتماعی می‌توانند تأثیر زیادی در ایجاد یا تقویت ترس‌های غیرمنطقی داشته باشند. بسیاری از افراد پس از تماشای فیلم‌های ترسناک یا محتواهای شوکه‌کننده در فضای مجازی دچار فوبیا شده‌اند. مغز انسان در مواجهه با تصاویر واقعی یا واقعی‌نما، واکنش احساسی شدید نشان می‌دهد و ممکن است آن تجربه را به‌عنوان خطر واقعی ذخیره کند. بنابراین، محدود کردن مصرف این نوع محتواها و انتخاب آگاهانه آن‌ها می‌تواند در پیشگیری از فوبیا مؤثر باشد.

آیا ترس غیرمنطقی می‌تواند مزیت هم داشته باشد؟

جالب است بدانید که در برخی موارد، ترس غیرمنطقی می‌تواند نشانه‌ای از حساسیت بالا یا خلاقیت ذهنی باشد. برخی از هنرمندان، نویسندگان یا افراد با هوش هیجانی بالا، بیشتر مستعد احساسات شدید مثل فوبیا هستند. این افراد گاهی از ترس‌هایشان به‌عنوان منبع الهام استفاده می‌کنند. البته این به این معنی نیست که فوبیا خوب است، اما نشان می‌دهد که ترس هم می‌تواند بخش کوچکی از دنیای پیچیده و جالب ذهن انسان باشد که اگر با آن درست برخورد شود، تبدیل به نقطه ضعف نمی‌شود.

نتیجه‌گیری

ترس‌های غیرمنطقی در بسیاری از افراد وجود دارند و می‌توانند زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. این ترس‌ها ممکن است به دلایل مختلفی مانند تجربیات گذشته، عوامل ژنتیکی یا باورهای فرهنگی شکل بگیرند. با این حال، روش‌هایی مانند شناخت ترس، تکنیک‌های آرام‌سازی، مواجهه‌درمانی و کمک گرفتن از متخصصان می‌توانند به کاهش و کنترل این ترس‌ها کمک کنند. اگر شما هم دچار ترس غیرمنطقی هستید، بدانید که تنها نیستید و می‌توانید با روش‌های مناسب بر آن غلبه کنید.